کد مطلب:48226 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

در آية اول سورة جمعه، آمده است كه همه موجودات در زمين و آسمان خداوند را تسبيح ميكنند; پرسش اين است كه با وجود اين كه انسان نيز از همين موجودات است; چرا مفسران ميگويند: اگر موجودات، خداوند را ستايش ميكنند، چرا انسان چنين نكند؟ ديگر اين كه آيا ميتوان پذيرفت كه همة اعضأ و جوارح انسان تسبيح خدا را بگويند؟

در اين كه آية اوّل سورة جمعه و آيات مشابه ديگر عام است و همة موجودات از جمله انسان را شامل ميشود، شكي نيست، منتها مفسران به خاطر هشيار شدن و غفلتزدايي انسان، معمولاً اين تذكر را ميدهند كه انساني كه آگاه و داراي شعور و درك و اختيار است، افزون بر تمام وجودش، كه خداوند را تسبيح ميگويد از جان و دل نيز آگاهانه به اين كار اقدام كند.

به طور كلي در مورد تسبيح گفتن موجودات، دو ديدگاه كلي وجود دارد:

1. بعضي ميگويند: اين تعبيرها استعاري است; يعني همه چيز، دليل كمال آفرينندة خود ميباشد و حكايت از صفات خدا ميكند; يعني گويي به زبان تسبيح و تنزيه، صفات الهي را بيان مينمايد;

2. برخي نيز ميگويند: اشيا واقعاً شعور دارند و به راستي تسبيح و ذكر ميگويند; از باب نمونه، سخن گفتن سنگريزه در دست پيامبراكرمرا مثال ميزنند و ميگويند: در آن مورد، سنگريزه تسبيح خود را به گوش ديگران رسانده است; نه آنكه همان هنگام در آن ايجاد تسبيح شده باشد. آدمي در نمييابد وگرنه همه چيز، تسبيحگوي خداست. ملاي رومي ميفرمايد:

ما سميعيم و بصيريم و هُشيم; با شما نامحرمان ما خامشيم.

ظاهر آية شريفة وَ إِن مِّن شَيْءٍ إِلآيُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لَـَكِن لآتَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ (اسرأ، 44) و مانند اين آيه، با نظر دوم مطابقت دارد; ليكن صاحبان اين نظريه از نظر تبيين مطلب بر اساس اصول عقلي، خود به دو دسته تقسيم ميشوند:

1. دستهاي كه ميگويند: همين اشيا با همين صور مادي، شعور و درك دارند; 2. دستهاي قائلند: اشيا، صورت غيرمحسوس ديگري دارند كه آن صورت دوم، شعور و درك دارد و همان است كه روز قيامت ظاهر ميشود و شهادت ميدهد. قرآن در مورد آن ميفرمايد: قَالُوَّاْ أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِيَّ أَنطَقَ كُلَّ شَيْءٍ; (فصلت، 21) ميگويند: خدا ما را به سخن آورد، همانكه هر چيز را به سخن ميآورد. به هر حال، هر كدام باشد، با درك عادي ما سازگار نيست; ولي ظاهر قرآن با آن مناسب است و مكاشفات عرفاني و احياناً دلايل عقلي نيز براي مشاهده آنها ادعا شده است.(معارف قرآن ،استاد مصباح يزدي، ج 1/2، ص 260ـ262، مؤسسه در راه حق / ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 13، ص 148ـ155، انتشارات اسلامي / كشفالاسرار، ملاصدرا، ج 5، ص 559ـ560، انتشارات اميركبير.)

ملاحظه ميفرماييد كه تسبيح را به هر معنايي كه بگيريم اعضاي انسان نيز از شمول آن بيرون نيست; زيرا بر اساس معناي اوّل همة اعضاي ما با اين آفرينش شگفتانگيز و كارآيي خاص خود، به زبان تسبيح و تنزيه، صفات الهي را بيان ميكنند همانند كارخانه شگفتانگيزي كه قدرت وعلم مهندس و سازنده آن را نشان ميدهد.

بر اساس معناي دوم نيز، در واقع همين اعضا و جوارح ما، مانند سنگ ريزهها شعور دارند و به زبان خود خداوند را تسبيح ميگويند، منتها; چنان كه در آخر آيه 44 سورة اسرأ آمده است، ما از آن بي خبريم.

مطالعه تفسير اين آيه، از كتاب گرانسنگ الميزان شما را از حقايق بيشتري آگاه خواهد ساخت.